Lễ nhảy lửa Pà Thẻn: Vũ điệu vượt qua lửa thiêng

Trong tiết trời se lạnh cuối năm, khi khắp núi rừng Đông Bắc bắt đầu chìm vào sương sớm, tại một số bản làng của người Pà Thẻn ở Hà Giang và Tuyên Quang lại bừng sáng bởi ngọn lửa linh thiêng. Đó là lúc diễn ra lễ nhảy lửa – nghi lễ độc đáo bậc nhất của dân tộc Pà Thẻn, nơi con người không chỉ múa giữa lửa mà còn như được tái sinh trong ngọn lửa của trời đất, tổ tiên và thần linh.

Nghi lễ thiêng liêng giữa núi rừng

Lễ nhảy lửa (tiếng Pà Thẻn gọi là “Pù chừ”) là một trong những nghi lễ quan trọng bậc nhất của người Pà Thẻn, thường được tổ chức vào cuối tháng 10 đến tháng 1 âm lịch – thời điểm kết thúc mùa màng, chuẩn bị đón năm mới. Đây là dịp để đồng bào gửi lời tạ ơn thần linh, tổ tiên đã phù hộ một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, con người khỏe mạnh. Đồng thời, nghi lễ này cũng là dịp để cầu mong một năm mới bình an, nhiều may mắn.

Lễ thường diễn ra vào ban đêm, ở sân nhà cộng đồng hoặc bãi đất trống giữa bản. Trong không gian linh thiêng, thầy cúng sẽ đóng vai trò dẫn dắt nghi lễ, là người kết nối âm – dương, trần – thánh qua những bài khấn và tiếng đàn tính gõ đều nhịp.

Vũ điệu siêu thực giữa than hồng rực cháy

Khi ngọn lửa bập bùng được nhóm lên từ những gốc củi to, cao gần một mét, các chàng trai Pà Thẻn bắt đầu nghi thức “nhập hồn”. Trong tiếng nhạc cúng thiêng liêng và tiếng tụng khấn vang vọng của thầy mo, họ dần rơi vào trạng thái xuất thần. Khi đã “nhập đồng”, các chàng trai lần lượt lao mình vào giữa đống lửa đang cháy rực, nhảy múa, xoay vòng, thậm chí dùng tay không bốc từng hòn than hồng tung lên không trung mà không hề bị bỏng hay đau đớn.

Những bước nhảy ấy không theo bất kỳ khuôn mẫu nào, hoàn toàn bản năng và đầy năng lượng. Cơ thể họ như được điều khiển bởi một sức mạnh vô hình. Người Pà Thẻn tin rằng, đó là lúc thần linh đã nhập vào thân xác, giúp con người vượt qua nỗi sợ, vượt lên cái đau, cái nóng – trở nên siêu thoát, giao cảm với thế giới tâm linh.

Biểu tượng văn hóa, niềm tự hào dân tộc

Lễ nhảy lửa không đơn thuần là một nghi lễ tín ngưỡng, mà còn là một bản tuyên ngôn văn hóa độc đáo thể hiện bản lĩnh, niềm tin và sức mạnh tinh thần của người Pà Thẻn. Trong bối cảnh hiện đại hóa, nghi lễ này vẫn được gìn giữ và thực hành nghiêm túc như một phần cốt lõi của đời sống văn hóa cộng đồng.

Năm 2012, Lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Từ đó đến nay, nhiều chương trình bảo tồn, phục dựng và quảng bá đã được tổ chức, giúp lễ hội tiếp tục lan tỏa, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về giá trị văn hóa truyền thống.

Bài toán giữa bảo tồn và quảng bá du lịch

Trong bối cảnh du lịch cộng đồng đang phát triển mạnh mẽ tại vùng núi phía Bắc, lễ nhảy lửa Pà Thẻn cũng dần trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, chính sự “du lịch hóa” này lại đặt ra không ít thách thức: làm sao để vẫn giữ được tính thiêng, tính nguyên bản, không biến lễ nhảy lửa thành màn trình diễn giải trí đơn thuần?

Câu hỏi ấy đòi hỏi sự vào cuộc cẩn trọng từ chính quyền địa phương, giới nghiên cứu văn hóa và đặc biệt là cộng đồng người Pà Thẻn – những chủ thể sáng tạo và gìn giữ di sản.

Lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn là minh chứng sống động cho sức mạnh của niềm tin, của văn hóa dân tộc vượt qua giới hạn thể xác để chạm đến những giá trị siêu hình. Trong nhịp sống hiện đại, giữa những con người đang tìm kiếm sự kết nối với cội nguồn, lễ nhảy lửa như một “vũ điệu linh hồn” – thắp lên ngọn lửa thiêng trong trái tim mỗi người về bản sắc, về tinh thần và về niềm tự hào dân tộc.

Khánh Linh