Bún riêu cua: Màu nắng chiều trong tô nước dùng thanh

Không hào nhoáng như phở, không cầu kỳ như bún bò, bún riêu cua hiện diện trong đời sống ẩm thực Việt Nam như một khúc đồng dao dân dã mà dịu dàng, gợi nhớ gợi thương. Tô bún nóng hổi với màu nước dùng vàng cam như nắng nhạt cuối chiều, hương thơm ngai ngái của cua đồng, cái chua thanh của cà chua và dấm bỗng, hòa quyện trong những sợi bún trắng ngà… tất cả tạo nên một món ăn không chỉ ngon mà còn thấm đẫm hồn quê Việt.

Hương vị từ ruộng đồng

Bún riêu cua là món ăn có gốc gác thôn quê, bắt nguồn từ đồng bằng Bắc Bộ – nơi những con cua đồng bé nhỏ là nguyên liệu quý giá của biết bao món ăn dân dã. Người dân quê xưa, sau những buổi ra đồng, bắt được mớ cua nhỏ, đem giã tay bằng cối đá, lọc lấy nước, nấu lên thành thứ nước dùng ngọt lành tự nhiên, thơm mùi đồng nội.

Không giống các loại nước lèo ninh từ xương heo hay bò, nước dùng bún riêu cua có vị thanh, dịu, không ngấy, nhờ phần gạch cua nổi lên kết tảng, vàng ươm, béo bùi nhưng không béo ngậy. Món ăn còn được điểm tô bằng màu đỏ tươi của cà chua chín, đôi khi có thêm gạch cua phi mỡ cho dậy mùi, tạo nên màu nước dùng như vạt nắng chiều nhuộm vàng trên mặt sông làng quê.

Sự dung dị đầy tinh tế

Một tô bún riêu truyền thống không cầu kỳ nguyên liệu, song chính sự mộc mạc đó lại là thách thức đối với người nấu. Cua phải là cua đồng còn sống, chắc khỏe, giã tay mới giữ được trọn vẹn mùi thơm. Dấm bỗng – loại gia vị chua được làm từ cám gạo lên men – phải đúng độ mới tạo nên vị chua thanh đặc trưng, không gắt như chanh, không chát như me. Rau sống ăn kèm cũng không thể thiếu: tía tô, kinh giới, xà lách, hoa chuối… giúp cân bằng vị và làm dịu cảm giác oi bức ngày hè.

Ngày nay, bún riêu được biến tấu với nhiều nguyên liệu phụ: giò heo, đậu rán, chả viên, tiết luộc… nhưng linh hồn của món ăn vẫn là riêu cua – thứ kết tinh giữa tinh túy của đất và bàn tay khéo léo của người nấu.

Từ hàng quán vỉa hè đến góc bếp gia đình

Ở Hà Nội hay Sài Gòn, không khó để bắt gặp những gánh bún riêu trên vỉa hè, những quán nhỏ đơn sơ nhưng luôn tấp nập khách. Người ta ăn bún riêu vào buổi sáng, trưa, chiều hay tối đều được, như một cách “làm mới” khẩu vị sau những bữa ăn nhiều đạm, nhiều dầu mỡ.

Không chỉ là món ăn đường phố, bún riêu còn có mặt trong bữa cơm gia đình – nhất là trong những ngày hè oi ả. Bát bún riêu nóng hổi giữa trưa nắng, dậy mùi dấm bỗng, chan nước dùng vàng sánh, thêm miếng đậu phụ rán giòn thấm vị riêu… đủ khiến bữa ăn gia đình thêm ấm cúng và thơm thảo.

Gìn giữ một hương quê giữa lòng phố thị

Trong thời đại công nghiệp hóa, khi ẩm thực nhanh và tiện lợi đang lấn át dần những món ăn truyền thống, thì bún riêu cua – với cách chế biến tỉ mẩn và yêu cầu nguyên liệu tươi sống – vẫn giữ được chỗ đứng riêng. Nó không chỉ là món ăn, mà còn là một biểu tượng của ký ức, của quê hương, của những chiều hè vàng nắng và tiếng ve ran bên cánh đồng lúa chín.

Người xa quê khi ăn một tô bún riêu ở nơi đất khách thường thốt lên: “Mùi vị này… giống như ở nhà.” Và có lẽ, đó chính là điều khiến bún riêu cua không bao giờ mất đi trong dòng chảy ẩm thực Việt – một món ăn đơn sơ, nhưng đủ sức lay động sâu xa nơi ký ức.

Bún riêu cua không cần phải quá sang trọng để chinh phục thực khách. Sự quyến rũ của nó nằm ở chỗ mộc mạc, ở lớp gạch cua nổi lên như mây chiều, ở màu nước dùng như áng nắng cuối ngày, và trong cả cách người Việt gìn giữ, nâng niu món ăn ấy như một phần hồn quê trong nhịp sống hiện đại. Giữa đô thị ồn ào, đôi khi ta chỉ cần một tô bún riêu nóng hổi để cảm thấy lòng mình lặng lại – nhẹ như một vệt nắng chiều vừa qua.

Diệu Linh