Tháng 10 ăn rươi – vị mùa thu trên đầu đũa người Hà Nội

Tháng mười, khi heo may vừa chạm phố, trời bắt đầu hanh khô và se lạnh, cũng là lúc người Hà Nội tinh ý nhận ra: mùa rươi đã về. Từ những phiên chợ sớm ở Gia Lâm, Long Biên, hay phố Hàng Da, người ta rỉ tai nhau “rươi nổi rồi đấy!”. Một tín hiệu nhỏ, nhưng với người sành ăn đất kinh kỳ, đó là lời gọi của mùa – mùa rươi ngắn ngủi chỉ thoáng qua dăm tuần trong năm, để lại dư vị rất riêng, khó trộn lẫn.

Rươi – món quà kỳ lạ của sông nước mùa thu

Rươi là loài sinh vật đặc biệt – nửa giun, nửa tôm – sống ở vùng nước lợ ven sông. Chúng chỉ xuất hiện vào vài ngày nhất định, thường sau những đợt mưa đầu đông, khi nước sông chuyển lạnh. Người dân Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh vẫn truyền nhau câu “Tháng chín đôi mươi, tháng mười mùng năm”, nghĩa là thời điểm rươi nổi nhiều nhất.

Từ vùng rươi Tứ Kỳ (Hải Dương), những mẹt rươi tươi rói theo xe tải nhỏ lên Hà Nội trong đêm. Người buôn rươi lâu năm vẫn nói vui: “Rươi không chờ ai – chậm tay là chỉ còn nồi nước mắm.”
Chính sự ngắn ngủi ấy khiến rươi trở thành đặc sản mùa thu, quý như món quà trời ban, ăn được là “gặp may”.

Từ mẹt rươi đến chả rươi – hương vị thủ đô

Ở Hà Nội, nhắc đến rươi là nhắc đến chả rươi, món ăn dân dã mà tinh tế.
Con rươi sau khi được làm sạch, trộn cùng thịt lợn băm, trứng gà, hành hoa, thì là, vỏ quýt thái chỉ – nguyên liệu “bí quyết” tạo nên mùi thơm đặc trưng. Khi rán lên, chả rươi vàng ruộm, thơm lừng, mặt ngoài giòn nhẹ, trong mềm béo, hương rươi quyện cùng vỏ quýt dậy mùi man mát, thanh tao.

Ăn chả rươi phải có nước mắm ớt cay, cơm trắng nóng và thêm chút rau húng. Ngoài chả, còn có mắm rươi, nem rươi, rươi xào củ niễng – những biến tấu đậm chất vùng đồng bằng Bắc Bộ, cầu kỳ mà tinh tế.

Tinh tế trong triết lý ẩm thực Hà Nội

Điều đáng nói là, với người Hà Nội, rươi không chỉ là món ăn, mà còn là một nếp cảm nhận mùa.
Ẩm thực Hà Nội vốn gắn với tiết trời – xuân ăn măng, hạ ăn sen, thu ăn rươi, đông ăn cá kho. Mỗi món là một lời nhắc của tự nhiên. Mùa rươi đến rồi đi nhanh, nên ai từng được thưởng thức đều nhớ mãi cái vị béo thanh, ngầy ngậy mà không ngấy, thơm dìu dịu của vỏ quýt.

Chả rươi không hợp với sự vội vàng. Nó đòi hỏi thời gian – để chọn nguyên liệu, đánh đều tay, rán vừa lửa, và nhất là để ăn chậm. Có người nói, thưởng thức chả rươi là cách người Hà Nội “học làm chủ thời gian”, bởi họ hiểu rằng hạnh phúc nhiều khi chỉ nằm trong một miếng chả nóng ăn đúng mùa.

Giữ lại hương mùa xưa giữa phố hiện đại

Ngày nay, không dễ để tìm được quán rươi “chuẩn vị Hà Nội xưa”.
Một vài địa chỉ còn giữ nghề như chả rươi Hàng Chiếu, Hàng Lược, hay Ngõ Trung Yên – Đinh Liệt, nơi những người thợ già vẫn tỉ mẩn quấy rươi trong bát sứ, trộn vỏ quýt tươi đúng lượng. Nhiều thực khách trung thành đến hẹn lại lên, chỉ ăn rươi vào đúng mùa, rồi đợi cả năm sau mới quay lại.

Bởi với họ, rươi không chỉ là món ăn, mà là ký ức của một mùa, là nhịp sống chậm của người Tràng An giữa dòng đời vội vã.

Hương vị của mùa – hồn của đất

Trong làn gió heo may đầu đông, giữa tiếng rao nhỏ ngoài ngõ: “Ai rươi đê…”, người Hà Nội lại cảm thấy mùa thu thật sự đã về. Một miếng chả rươi vàng ruộm, thơm mùi vỏ quýt, dẻo vị nếp, cay nồng nước mắm – tưởng chỉ là món ăn, mà chứa đựng trong đó cả hồn đất, hồn người.

Rươi không chỉ là “vị mùa thu trên đầu đũa”, mà còn là sợi dây nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa bữa cơm hôm nay và ký ức mẹ cha thuở cũ – một nét tinh tế của ẩm thực Hà Nội, nơi từng món ăn đều biết kể chuyện mùa.

Khánh An