Múa rối nước – Huyền ảo tinh thần của Việt Nam

Nghệ thuật múa rối nước với mặt nước là chỗ diễn của con rối. Con rối có thể múa và cử động thông qua việc điều khiển (hay còn gọi là giật trò) của các nghệ nhân đứng trong buồng trò và giấu kín mình. Nếu như ở rối cạn, con rối là yếu tố đóng vai trò quan trọng nhất thì ở rối nước đòi hỏi sự kết hợp của hai yếu tố: rối và nước. Rối nước có múa, có rối, có nước, chính vì vậy cái tên “múa rối nước” ra đời theo một cách giản dị và dễ hiểu nhất.

Múa rối nước – Lịch sử ra đời 

Múa rối nước ra đời khi nào hiện nay vẫn là câu hỏi chưa có lời giải đáp. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hàng đầu về múa rối nước như Nguyễn Huy Hồng hay Tô Sanh đều cho rằng rối nước phát triển dưới thời Lý (1010 – 1225), đồng nghĩa rằng loại hình nghệ thuật này đã xuất hiện từ trước thế kỷ X.

Vào nửa cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, thời điểm thực dân Pháp xâm lược, Múa rối nước bị xem thường và coi làm “trò vui, câu khách”. Tuy nhiên, Múa rối nước vẫn tồn tại, duy trì trong lòng xã hội Việt Nam, trong tư tưởng của nho sĩ yêu nước đương thời. 

Múa rối nước là một loại hình nghệ thuật độc đáo chỉ có ở Việt Nam, nổi bật với sân khấu nước và hình tượng đặc trưng là chú Tễu. Bộ môn này mang đậm bản sắc văn hóa và tâm hồn người Việt, phản ánh chân thực đời sống dân gian và văn hóa nông thôn vùng châu thổ sông Hồng. Đồng thời, múa rối nước còn được coi là “cuốn lịch sử sống” của dân tộc Việt Nam.

Nguồn cảm hứng từ nước và văn hóa lúa nước

Với nền nông nghiệp lâu đời và văn hóa lúa nước, cùng điều kiện tự nhiên thuận lợi như môi trường nhiệt đới và nguồn nước phong phú, múa rối nước đã ra đời trong bối cảnh lý tưởng. Bên cạnh hoạt động trồng trọt và chăn nuôi, người nông dân còn có nhu cầu giải trí và thường tham gia vào các hoạt động cộng đồng như rối nước.

Nước là yếu tố thiết yếu trong đời sống của một cộng đồng nông nghiệp. Không chỉ gần gũi và thân quen, nước còn mang ý nghĩa thiêng liêng. Chính vì vậy, nước đã trở thành nguồn cảm hứng lớn lao cho sự sáng tạo ra nghệ thuật đặc sắc như múa rối nước.

Diệu Linh