Lễ hội Tịch điền: Tín ngưỡng nông nghiệp mang dấu ấn Hoàng gia

Trong kho tàng văn hóa truyền thống Việt Nam, lễ hội Tịch điền không chỉ là một nghi lễ cầu mùa mà còn là minh chứng sống động cho mối quan hệ mật thiết giữa nhà vua và người nông dân. Lễ hội mang đậm tín ngưỡng nông nghiệp, đồng thời thể hiện vai trò dẫn dắt của Hoàng gia trong sự phát triển sản xuất nông nghiệp và an sinh xã hội.

Nguồn gốc từ một triều đại khai mở nông nghiệp

Lễ Tịch điền có nguồn gốc từ thời vua Lê Đại Hành vào năm 987. Trong bối cảnh đất nước vừa ổn định sau thời kỳ loạn lạc, vị vua này đã thân chinh xuống đồng cày ruộng trong tiết xuân, mở đầu mùa vụ mới với mong muốn khuyến khích nông dân chăm lo sản xuất. Hành động “vua xuống ruộng” mang tính biểu tượng mạnh mẽ, thể hiện sự gần dân, trọng nông nghiệp – trụ cột của nền kinh tế nước nhà.

Tín ngưỡng nông nghiệp và giá trị tâm linh

Lễ hội Tịch điền không chỉ là một nghi thức cung đình, mà còn phản ánh tín ngưỡng nông nghiệp lâu đời của người Việt – coi trời đất, mưa nắng, mùa màng là những yếu tố linh thiêng cần được cầu cúng và gìn giữ. Nghi lễ tịch điền là lời khẩn cầu mùa màng bội thu, quốc thái dân an. Tại lễ hội, bên cạnh việc vua hoặc người đại diện “xắn tay cày thử”, còn có lễ tế thần Nông – vị thần bảo trợ nông nghiệp, thể hiện niềm tin vào sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Dấu ấn Hoàng gia trong đời sống dân gian

Điểm độc đáo của Tịch điền là sự kết hợp giữa nghi lễ cung đình và sinh hoạt văn hóa dân gian. Hình ảnh vua cày ruộng không chỉ là biểu tượng chính trị, mà còn khơi dậy tinh thần lao động, đoàn kết trong cộng đồng. Các triều đại sau này như Lý, Trần, Lê đều duy trì nghi lễ này như một phần của chính sách “trọng nông, trị quốc”. Qua đó, người dân thấy được sự quan tâm của triều đình với đời sống nông nghiệp – điều kiện sống cơ bản của phần đông dân chúng lúc bấy giờ.

Khôi phục và phát huy trong đời sống hiện đại

Sau một thời gian mai một, lễ hội Tịch điền đã được phục dựng từ năm 2009 tại xã Đọi Sơn (Duy Tiên, Hà Nam) – nơi từng diễn ra lễ cày ruộng của vua Lê Đại Hành. Mỗi năm, lễ hội được tổ chức vào đầu xuân, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương. Ngoài nghi lễ chính, lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa như hội thi cày, trình diễn nông cụ, trò chơi dân gian và biểu diễn nghệ thuật truyền thống, góp phần giữ gìn bản sắc nông nghiệp trong thời đại công nghiệp hóa.

Lời nhắn gửi từ quá khứ đến tương lai

Lễ hội Tịch điền là minh chứng cho tư tưởng “lấy dân làm gốc” từ thời phong kiến. Trong bối cảnh hiện đại, khi nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội, lễ hội càng có ý nghĩa như một lời nhắc nhở về sự trân trọng giá trị lao động, về mối gắn kết giữa con người với đất đai, thiên nhiên.

Khánh An