Lễ hội Then Kin Pang: Bản sắc tín ngưỡng người Thái Tây Bắc

Giữa núi non trùng điệp của vùng Tây Bắc, nơi những bản làng ẩn hiện trong sương sớm và tiếng khèn, tiếng hát vang vọng khắp rừng núi, người Thái đen ở Lai Châu vẫn lưu giữ một lễ hội độc đáo, mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian – lễ hội Then Kin Pang. Không chỉ là hoạt động văn hóa thường niên, lễ hội này còn là biểu tượng tinh thần, là sự kết tinh giữa đời sống tâm linh và sinh hoạt cộng đồng của đồng bào Thái nơi đại ngàn.

Lễ hội Then Kin Pang thường được tổ chức vào rằm tháng Ba âm lịch hằng năm tại bản Hon, xã Khổng Lào, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu – nơi được coi là “cái nôi” của tín ngưỡng Then ở Tây Bắc. Đây là dịp để cộng đồng bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc, đồng thời là ngày hội lớn để người dân vui chơi, gặp gỡ và gắn kết.

Then – cầu nối giữa con người và thần linh

“Then” trong tiếng Thái có nghĩa là “Trời”. Tín ngưỡng Then phản ánh niềm tin của người Thái vào thế giới siêu nhiên, nơi các vị thần linh cai quản mọi khía cạnh của đời sống: thiên nhiên, mùa màng, sức khỏe, số phận con người. Người thực hành nghi lễ Then là thầy Then – người được chọn, trải qua tu luyện và mang trọng trách thiêng liêng kết nối trần thế với thần giới.

Không khí lễ hội rộn ràng và đậm đà bản sắc

Bên cạnh phần lễ mang tính nghi thức linh thiêng, lễ hội Then Kin Pang còn có phần hội sôi nổi và phong phú. Người dân trong trang phục truyền thống rực rỡ tập trung tại sân lễ hội, hòa vào những điệu múa xòe vòng, múa sạp, trò chơi dân gian như tung còn, kéo co, ném pao, bắn nỏ… Mỗi hoạt động không chỉ là trò chơi, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, tình yêu thiên nhiên và đời sống cộng đồng bền chặt.

Lễ hội cũng là dịp quảng bá văn hóa Thái đậm đà bản sắc. Những món ẩm thực đặc trưng như xôi ngũ sắc, thịt trâu gác bếp, canh loóng, cá nướng được bày biện khắp các gian hàng. Nghệ thuật thêu thùa, dệt vải, chế tác nhạc cụ dân tộc cũng được giới thiệu, góp phần bảo tồn và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của người Thái.

Bảo tồn di sản trong dòng chảy hiện đại

Lễ hội Then Kin Pang đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử, tâm linh và nghệ thuật của tín ngưỡng Then trong đời sống người Thái Tây Bắc. Không chỉ là một sinh hoạt tín ngưỡng dân gian, lễ hội còn là “bảo tàng sống” của tri thức dân tộc – nơi hội tụ ngôn ngữ, âm nhạc, nghi lễ, văn học dân gian và mỹ thuật dân tộc Thái.

Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội đã và đang được phục dựng, tổ chức quy mô hơn, kết hợp với phát triển du lịch cộng đồng và giáo dục văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là làm sao để giữ được tinh thần nguyên bản, chiều sâu tín ngưỡng và sự linh thiêng vốn có, tránh việc thương mại hóa và làm nhạt màu bản sắc.

Kết tinh văn hóa giữa người và trời

Lễ hội Then Kin Pang là một minh chứng sống động cho sự bền bỉ của văn hóa dân gian giữa đời sống hiện đại. Giữa rừng núi Tây Bắc, nơi thời gian dường như chậm lại, người Thái vẫn giữ gìn nghi lễ Then như một cách gìn giữ mối liên kết tâm linh giữa con người với tổ tiên, với trời đất. Lễ hội không chỉ là ngày hội vui chơi, mà còn là thời khắc thiêng liêng để mọi người lắng lại, hướng về cội nguồn, và tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho hành trình phía trước.

Với những giá trị đặc sắc về tín ngưỡng, nghệ thuật và cộng đồng, lễ hội Then Kin Pang xứng đáng là một báu vật văn hóa của vùng Tây Bắc – nơi cái đẹp không chỉ nằm ở cảnh sắc thiên nhiên, mà còn tỏa sáng trong đời sống tinh thần của con người.

Diệu Linh