Lễ hội đua ghe Ngo – Sắc màu văn hóa sông nước của người Khmer Nam Bộ

Lễ hội đua ghe Ngo là ngày hội lớn nhất của người Khmer Nam Bộ, thường diễn ra vào cuối tháng 9 – 10, gắn với lễ Ok Om Bok (lễ cúng Trăng). Những chiếc ghe Ngo dài, rực rỡ sắc màu, được hàng chục tay chèo trai tráng điều khiển trong tiếng trống chiêng, tiếng reo hò cổ vũ vang dậy hai bờ sông. Không chỉ là cuộc đua thuyền kịch tính, đây còn là hoạt động văn hóa – tâm linh giàu ý nghĩa, tôn vinh tinh thần đoàn kết và bản sắc Khmer nơi miền Tây sông nước.

Hồn lễ hội giữa mùa nước nổi

Mỗi năm, khi những cơn mưa cuối mùa đã ngớt, nước sông Mekong dâng cao mang theo phù sa bồi đắp đồng ruộng, cộng đồng người Khmer Nam Bộ lại rộn ràng chuẩn bị cho lễ hội đua ghe Ngo. Lễ hội thường diễn ra vào cuối tháng 9 hoặc tháng 10 dương lịch, gắn với lễ Ok Om Bok – lễ cúng Trăng quan trọng nhất trong năm. Với người Khmer, đây là dịp để tạ ơn trời đất, thần sông, thần nước đã ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng no đủ, đồng thời gửi gắm ước vọng về cuộc sống yên vui, sung túc trong năm tới. Bởi thế, lễ hội không đơn thuần chỉ là một cuộc đua thể thao, mà còn là sự kiện gắn kết tâm linh, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa con người và tự nhiên nơi vùng đất sông nước Cửu Long.

Ghe Ngo – linh hồn trên sóng nước

Điểm nhấn tạo nên sự khác biệt của lễ hội chính là những chiếc ghe Ngo – linh hồn của cuộc đua. Đây là loại thuyền dài khoảng 25 đến 30 mét, được chế tác kỳ công từ những thân gỗ lớn, thân thuyền hẹp và hai đầu cong vút. Trên thân ghe, nghệ nhân Khmer chạm khắc nhiều họa tiết truyền thống như hình rồng, phượng, rắn thần Naga rồi sơn vẽ rực rỡ với sắc đỏ, vàng, xanh, tạo nên vẻ uy nghi, linh thiêng.

Mỗi ghe thường có 40 đến 60 tay chèo, đều là những thanh niên trai tráng khỏe mạnh nhất trong phum, sóc. Khi tiếng trống, tiếng chiêng cất lên, hàng chục mái chèo quạt nước nhịp nhàng, tạo nên sức mạnh tập thể phi thường. Trong ánh mắt người xem, ghe Ngo không chỉ là thuyền đua, mà còn là biểu tượng tinh thần của sức mạnh cộng đồng, niềm tự hào và ý chí kiên cường của dân tộc Khmer.

Lễ hội của tinh thần đoàn kết

Trong ngày hội, cả một khúc sông như bừng lên sức sống mới. Người dân Khmer từ khắp các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Bạc Liêu, Kiên Giang, thậm chí cả du khách quốc tế, đều tụ về, mang theo cờ hoa, trống chiêng, tiếng reo hò náo nhiệt.

Hai bên bờ sông trở thành lễ hội thực sự, nơi già trẻ, trai gái, ai nấy đều hòa vào không khí rộn rã. Dọc các tuyến đường, những gian hàng bày bán ẩm thực Khmer, các tiết mục múa dân gian, nhạc ngũ âm, trò chơi truyền thống càng làm cho bầu không khí thêm sôi động. Chính sự tham gia đông đảo ấy biến lễ hội đua ghe Ngo thành một “ngày hội lớn”, nơi tinh thần đoàn kết cộng đồng được khẳng định, nơi mọi người cùng nhau chia sẻ niềm vui, niềm tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc mình.

Giá trị văn hóa và sức hút du lịch

Lễ hội đua ghe Ngo từ lâu đã trở thành một trong những di sản văn hóa phi vật thể quan trọng của cộng đồng Khmer Nam Bộ. Nó không chỉ phản ánh mối quan hệ gắn bó giữa con người với sông nước, mà còn khắc họa tinh thần lạc quan, niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống. Những năm gần đây, lễ hội được tổ chức ngày càng quy mô, trở thành sự kiện văn hóa – du lịch đặc sắc, thu hút hàng vạn du khách trong và ngoài nước.

Nhiều tour du lịch kết hợp đã được xây dựng: sáng xem đua ghe, chiều tham quan chùa Khmer với kiến trúc độc đáo, tối thưởng thức những món ăn truyền thống như bún num bò chóc, bánh ống, cốm dẹp… Chính sự hòa quyện giữa thể thao, lễ hội, tôn giáo và ẩm thực đã khiến lễ hội đua ghe Ngo trở thành “đặc sản tinh thần” không thể bỏ lỡ khi đến với miền Tây Nam Bộ.

Sức sống bền bỉ của một di sản

Dù xã hội ngày càng hiện đại, lễ hội đua ghe Ngo vẫn giữ nguyên sức hút, là “cái Tết lớn” trong đời sống người Khmer. Nhiều thế hệ người dân vẫn miệt mài gìn giữ và truyền lại kinh nghiệm làm ghe, nghệ thuật chèo lái, những nghi thức tâm linh gắn với lễ hội. Hình ảnh hàng chục ghe Ngo rẽ sóng, tiếng hò reo vang vọng cả một vùng sông nước không chỉ mang tính thi đấu, mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa Khmer nơi đồng bằng Cửu Long. Chính bởi ý nghĩa ấy, lễ hội đua ghe Ngo không chỉ là niềm tự hào của đồng bào Khmer, mà còn là viên ngọc quý trong kho tàng văn hóa Việt Nam, xứng đáng được bảo tồn và lan tỏa rộng rãi tới bạn bè thế giới.

Diệu Linh