Lễ hội đền Trần Nam Định – Di sản linh thiêng của hào khí Đông A

Nằm bên dòng sông Vị hiền hòa, quần thể đền Trần ở thành phố Nam Định từ lâu đã trở thành địa chỉ văn hóa – tâm linh đặc biệt trong đời sống người Việt. Trên nền Thái miếu xưa, nơi thờ tự các vị vua, quan lại và tướng lĩnh triều Trần, đền Trần không chỉ là di tích kiến trúc lịch sử mà còn là biểu tượng tinh thần gắn liền với những chiến công hiển hách chống giặc Nguyên – Mông thế kỷ XIII.

Trong không gian linh thiêng ấy, lễ hội đền Trần được tổ chức hằng năm vào tháng 8–9 âm lịch, trở thành một trong những lễ hội lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ, thu hút hàng vạn du khách thập phương tìm về tưởng nhớ công đức tổ tiên.

Lễ hội lớn vào tháng 8–9 âm lịch

Lễ hội đền Trần thường bắt đầu từ ngày 15 tháng 8 âm lịch và kéo dài đến khoảng ngày 20 cùng tháng, trùng với ngày mất của vua Trần Nhân Tông – vị hoàng đế anh minh đã hai lần trực tiếp lãnh đạo nhân dân kháng chiến thắng lợi trước quân Nguyên, đồng thời cũng là vị Phật hoàng khai sáng Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Trong những ngày này, cả không gian đền Trần như khoác lên tấm áo trang nghiêm và rộn ràng. Ngay từ sáng sớm, từng dòng người từ khắp nơi đổ về, thành kính dâng hương, thắp nén nhang tưởng nhớ bậc tiền nhân đã dựng xây và bảo vệ non sông.

Phần lễ trang nghiêm, đậm dấu ấn lịch sử

Phần lễ của lễ hội đền Trần nổi bật bởi sự trang trọng và đậm đặc dấu ấn lịch sử. Nghi thức rước kiệu, tế lễ được tổ chức công phu với sự tham gia của đông đảo bô lão, chức sắc, thể hiện tinh thần tri ân các vua Trần và trung thần, nghĩa sĩ. Đặc biệt, nghi lễ khai ấn – diễn ra vào đêm 14 tháng Giêng và được lặp lại trong dịp hội tháng 8 – từ lâu đã trở thành nét đặc trưng được nhiều người chờ đợi. Con dấu thiêng liêng, tượng trưng cho quyền lực vương triều, được người dân tin rằng mang lại may mắn, hanh thông trong công việc, học hành và cuộc sống. Chính vì thế, dòng người về xin ấn luôn đông nghịt, tạo nên không khí vừa linh thiêng vừa nhộn nhịp.

Nếu phần lễ mang sắc thái tôn nghiêm, thì phần hội lại rực rỡ sắc màu văn hóa dân gian. Trong sân đền và khắp phố phường Nam Định, nhiều hoạt động phong phú được tổ chức, từ đấu vật, cờ tướng, múa lân, múa rồng cho đến chọi gà, hát chèo, ca trù. Đặc biệt, trò chơi đánh cờ người với những bước cờ cân não, hay nghi thức rước nước từ sông Vị Hoàng về làm lễ, đều tạo nên dấu ấn sâu đậm. Những sinh hoạt ấy không chỉ là vui chơi giải trí mà còn tái hiện tinh thần thượng võ, hào khí Đông A từng làm nên thời đại vàng son của dân tộc.

Giá trị văn hóa – lịch sử to lớn

Giá trị của lễ hội đền Trần không dừng lại ở khía cạnh tín ngưỡng. Đây còn là một minh chứng sống động cho sự gắn kết giữa lịch sử và văn hóa, giữa quá khứ và hiện tại. Thông qua lễ hội, truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc được bồi đắp, khơi dậy niềm tự hào về một triều đại anh hùng đã ba lần đánh tan quân xâm lược hùng mạnh bậc nhất thời trung đại. Lễ hội cũng là dịp để cộng đồng gắn bó, để con cháu hôm nay hiểu rõ hơn về những giá trị cha ông để lại, từ đó hun đúc tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường.

Bảo tồn và phát huy trong thời hiện đại

Trong nhiều năm trở lại đây, cùng với sự phát triển của du lịch tâm linh, lễ hội đền Trần ngày càng thu hút đông đảo khách trong và ngoài nước. Những dòng người nối dài về Nam Định không chỉ để dâng hương cầu may mà còn để khám phá một không gian văn hóa đặc sắc, hòa mình vào nhịp sống sôi động của lễ hội. Điều này góp phần quảng bá hình ảnh thành Nam, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển. Tuy nhiên, đi kèm với sự nổi tiếng ấy là nguy cơ thương mại hóa, chen lấn, quá tải du khách, ảnh hưởng đến không gian thiêng liêng vốn có. Để lễ hội thực sự trở thành một di sản văn hóa bền vững, việc tổ chức cần hài hòa giữa phát huy giá trị du lịch và gìn giữ tính nguyên bản, đồng thời có những giải pháp quản lý chặt chẽ, văn minh, an toàn.

Có thể nói, lễ hội đền Trần Nam Định không chỉ là dịp tưởng niệm bậc tiền nhân mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần người Việt. Giữa nhịp sống hiện đại, lễ hội vẫn giữ được sức hút mạnh mẽ nhờ sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tâm linh, lịch sử và văn hóa dân gian. Mỗi mùa hội, hàng vạn con người lại trở về, tìm lại niềm tự hào hào khí Đông A, thắp sáng trong lòng mình ngọn lửa yêu nước và ý thức trách nhiệm với truyền thống cha ông. Lễ hội đền Trần vì thế xứng đáng được xem là một di sản vô giá, vừa tôn vinh quá khứ hào hùng, vừa khẳng định bản sắc Việt trong dòng chảy hội nhập hôm nay.

Khánh Linh