Làng nghề đan lát Phú Tân: Gắn bó văn hóa với sinh kế người dân

Nằm yên bình bên dòng sông Cái Lớn, làng nghề đan lát Phú Tân (huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau) từ lâu đã nổi tiếng với những sản phẩm thủ công bền đẹp, gắn liền với đời sống sông nước vùng đồng bằng sông Cửu Long. Không chỉ là một hoạt động kinh tế, đan lát ở Phú Tân còn là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa của người dân miền Tây, phản ánh sự cần cù, khéo léo và gắn bó với thiên nhiên của cư dân nơi đây.

Nghề truyền thống gắn liền với đời sống miệt vườn

Theo các bậc cao niên trong làng, nghề đan lát ở Phú Tân đã có từ hơn trăm năm trước, xuất phát từ nhu cầu sinh hoạt thường ngày như làm rổ, rá, giỏ, nia, thúng… phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và sinh hoạt gia đình. Với địa hình sông rạch chằng chịt, cây tre, trúc, lác mọc nhiều, nghề đan lát ở đây sớm phát triển và trở thành sinh kế ổn định cho nhiều hộ gia đình.

Người dân chủ yếu sử dụng các nguyên liệu tự nhiên như tre, lác, trúc, nứa, cỏ bàng… có sẵn trong vùng. Những vật liệu này không chỉ dễ kiếm mà còn thân thiện với môi trường, dễ uốn nắn, nhẹ và có độ bền cao.

Khéo tay hay làm: Nghệ thuật từ đôi tay người thợ

Để tạo ra một sản phẩm đan lát hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn: từ chọn nguyên liệu, phơi, chẻ nan, chuốt sợi, ngâm nhuộm (nếu cần) đến đan, uốn, tạo hình và xử lý hoàn thiện. Mỗi công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm, đặc biệt là tính thẩm mỹ và độ đều tay khi đan.

Không chỉ làm ra những vật dụng thông thường, ngày nay người dân Phú Tân còn sáng tạo nhiều mẫu mã mới như giỏ xách, khay đựng trái cây, đèn trang trí, sản phẩm decor nội thất… Các sản phẩm vừa mang giá trị truyền thống, vừa đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của thị trường hiện đại, nhất là khách hàng du lịch và xuất khẩu.

Sinh kế bền vững từ nghề thủ công

Làng nghề đan lát Phú Tân hiện có hơn 100 hộ làm nghề, trong đó có nhiều hộ gia đình truyền từ 2 – 3 đời. Nhờ giữ được nghề, nhiều người dân địa phương có thêm thu nhập ổn định, đặc biệt trong bối cảnh mùa vụ nông nghiệp không còn đều đặn như trước. Nghề đan lát cũng tạo công ăn việc làm cho phụ nữ, người già và cả thanh thiếu niên – những đối tượng khó tham gia vào lao động nặng nhọc.

Một số hộ dân còn liên kết với hợp tác xã, tổ hợp tác hoặc bán hàng qua các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội… góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ ra ngoài tỉnh, thậm chí xuất khẩu đi Campuchia, Thái Lan và các nước châu Âu.

Giữ gìn và phát triển làng nghề trong thời đại mới

Dù đối mặt với nhiều thách thức như thiếu nguyên liệu, thiếu lao động trẻ, đầu ra bấp bênh, nhưng người dân Phú Tân vẫn kiên trì giữ nghề với niềm tin rằng đan lát không chỉ là kế sinh nhai mà còn là một phần di sản văn hóa quê hương. Chính quyền địa phương cũng đang tích cực hỗ trợ bằng cách tổ chức các lớp dạy nghề, khuyến khích sáng tạo mẫu mã mới, và xây dựng thương hiệu tập thể cho làng nghề.

Ngoài ra, gắn làng nghề với du lịch sinh thái – trải nghiệm đang được xem là hướng đi tiềm năng. Du khách có thể đến Phú Tân để tham quan quy trình đan lát, thử làm sản phẩm, tìm hiểu về đời sống miệt vườn, từ đó giúp nghề truyền thống lan tỏa và có sức sống bền vững hơn.

Bản sắc văn hóa trong từng nan tre, sợi lác

Làng nghề đan lát Phú Tân không chỉ là nơi giữ gìn kỹ nghệ truyền thống, mà còn là minh chứng cho sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên, giữa văn hóa và kinh tế. Những sản phẩm mộc mạc từ tre, lác không chỉ phục vụ đời sống mà còn gói ghém cả một triết lý sống hài hòa, cần cù và sáng tạo của người dân Nam Bộ. Trong từng đường đan là cả một chiều sâu văn hóa – một giá trị không thể thay thế bằng máy móc hiện đại.

Linh Anh